Nuôi trồng thủy sản là một trong những lĩnh vực sản xuất thực phẩm quan trọng nhất trên thị trường, cung cấp lượng protein giàu dinh dưỡng cho con người. Trong đó, con tôm là một trong những loại thực phẩm rất được ưa chuộng, chiếm khoảng 15% trong tổng thương phẩm thủy sản được trao đổi và buôn bán trên thị trường. Tôm sú và tôm thẻ chính là hai loài được nuôi phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% tổng sản lượng tôm trên thế giới. Ngày nay kỹ thuật nuôi trồng thủy sản ngày càng hiện đại, mật độ cao nhằm đạt được chất lượng và sản lượng cao, lại làm mất cân bằng môi trường nước và thường dẫn đến bệnh vi bào tử trùng EHP xảy ra ở tôm.
Mục lục
Bệnh do vi khuẩn được nghiên cứu sâu rộng
Từ lâu, những bệnh trên tôm thường gặp do vi khuẩn và vi rút đã được nghiên cứu sâu rộng. Những tác nhân gây bệnh này gây ra thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho người nuôi tôm. Như bệnh đốm trắng (WSSV), đầu vàng (YHD), CMD, WTD, AHPND…
Tuy nhiên, bên cạnh các tác nhân gây bệnh trên. Bệnh do vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) đã. Và đang âm thầm ảnh hưởng đến ngành nuôi tôm châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Mặc dù, bệnh do vi bào tử trùng EHP không gây ra chết tôm cấp tính. Nhưng làm tôm còi cọc, chậm lớn, gây thiệt hại kinh tế một cách đáng kể cho người nuôi tôm sú và tôm thẻ. Bệnh do vi bào tử trùng trên tôm nuôi nước lợ được phát hiện từ lâu. Nhưng cho đến nay các công trình nghiên cứu về loại này trên tôm sú và tôm thẻ chân trắng còn đơn lẻ.
Trên thế giới, các nghiên cứu chủ yếu về phân loại học. Và chẩn đoán bệnh bằng kỹ thuật phân tử cho một vài loài đã biết. Toàn bộ hệ gen của loài vi bào tử trùng này hiện chưa được giải trình tự. Do đó việc cải thiện phương pháp chẩn đoán bệnh bằng phản ứng chuỗi polymerase. Dựa trên axit nucleic (polymerase chain reaction – PCR) gặp nhiều khó khăn.
Sự lây lan của bệnh do EHP
Để ngăn sự lây lan của bệnh do EHP; người nuôi tôm được khuyến cáo áp dụng một số biện pháp phòng bệnh tổng hợp như sau: lựa chọn con giống tốt, cải tạo ao, an toàn sinh học, quản lý sức khỏe, quản lý chất lượng nước. Theo Tổng cục Thủy sản, tình hình nhiễm bệnh vi bào tử trùng EHP trên tôm nước lợ đang có chiều hướng gia tăng. Đây là một loại bệnh không gây chết hàng loạt nhưng có ảnh hưởng rất lớn về kinh tế. Đối với nghề nuôi tôm do khi tôm bị bệnh này sẽ chậm lớn.
Thậm chí không lớn mặc dù vẫn tiêu tốn rất nhiều thức ăn (tôm nuôi 90-100 ngày tuổi. Vẫn có thể chỉ đạt kích cỡ 4-5 gram/con (200-250 con/kg)). Tôm bị nhiễm EHP không có dấu hiệu điển hình như bệnh đốm trắng hay hoại tử gan tụy cấp. Mà chủ yếu là chậm lớn, mềm vỏ và màu sắc gan tụy nhợt nhạt. Hiện tại vẫn chưa có giải pháp cụ thể cho bệnh này. Vì vậy, để ngăn sự lây lan của bệnh do EHP.
Biện pháp phòng bệnh
Con giống
Cần chọn lựa con giống tốt đã được xét nghiệm không mang các mầm bệnh thông thường trên tôm. Chọn tôm giống từ những công ty hoặc các trại sản xuất có uy tín và chất lượng tốt. Mật độ thả vừa phải: Đối với tôm sú 15-25 con/m2, đối với tôm thẻ chân trắng 60-70 con/m2.
Ao lắng
Trong nuôi thâm canh và bán thâm canh bắt buộc phải có ao lắng. Với diện tích bằng ít nhất 30% diện tích ao nuôi để có thể chủ động nguồn nước sạch cấp vào ao nuôi vào bất cứ lúc nào. Đối với ao lắng cũng cần được cải tạo và phải được diệt khuẩn nước kỹ trước khi cấp vào ao nuôi.
Cải tạo ao
Cần tuân thủ đúng quy trình cải tạo ao để loại bỏ được mầm bệnh tồn tại từ vụ nuôi trước. Đối với ao lót bạt cần được chà sạch, phơi nắng. Xử lý bằng vôi để loại bỏ vi bào tử trùng, rửa, xử lý bằng chlorine ít nhất 30 ppm, diệt khuẩn nước kỹ trước khi gây màu.
Đối với ao đất cần cày và phơi khô đáy ao ít nhất 2-3 tuần. Xử lý bằng vôi, sau đó rửa ao, xử lý bằng chlorine ít nhất 30 ppm. Diệt khuẩn kỹ trước khi cấp nước và gây màu. Cần xử lý ao và kiểm tra mật độ vibrio trong nước và trong đất kỹ trước khi gây màu.
An toàn sinh học
Tuân thủ tuyệt đối an toàn sinh học trong ao nuôi để tránh tình trạng lây lan mầm bệnh giữa các ao trong cùng trang trại. Các vật dụng dùng để chăm sóc; hoặc kiểm tra tôm cần được bố trí riêng biệt giúp tránh lây giữa ao này và ao khác. Đối với trang trại có ao nhiễm EHP; cần đặc biệt quan tâm đến lây lan qua nguồn nước hay do người chăm sóc.
Quản lý sức khỏe
Thường xuyên kiểm tra sàng ăn để tránh trường hợp cho ăn dư làm ảnh hưởng đến chất lượng nước/ Và tạo điều kiện cung cấp nguồn dinh dưỡng; cho các nhóm tác nhân gây bệnh phát triển. Kiểm tra thường xuyên màu sắc gan tụy. Biểu hiện bên ngoài (màu sắc, tình trạng cứng của vỏ tôm), phân đều về kích cỡ,…
Quản lý chất lượng nước: Thường xuyên theo dõi các yếu tố cơ bản trong ao nuôi như pH, nhiệt độ, độ kiềm, oxy hòa tan để kịp thời điều chỉnh. Tránh hiện tượng tôm bị sốc do môi trường sẽ tạo điều kiện cho mầm bệnh phát huy tác dụng và gây bùng phát dịch bệnh. Theo dõi chuyên mục phòng và trị bệnh thủy sản để cập nhật thêm nhiều phương pháp khác nhé!
