Bệnh mủ ở gan cá là một loại bệnh thủy sản được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1998 và chỉ xuất hiện trên cá da trơn, đặc biệt là cá tra và cá basa, tuy nhiên hiện nay bệnh xuất hiện ở tất cả các loại cá nuôi như lóc, điêu hồng, rô phi, ếch nhái…nhất là vào mùa mưa, hay những mùa lạnh nhiệt độ xuống thấp gây thiệt hại nặng cho cá, tỷ lệ chết các loài cá cao đến 100%, cá thường có tỷ lệ chết cao từ 30% đến 50 khi mắc bệnh và nó đã dẫn đến sản lượng thu hoạch của hệ thống chăn nuôi giảm mạnh.
Mục lục
Nguyên nhân, triệu chứng của bệnh
Bệnh mủ gan là do vi khuẩn Edwardsiella ictaluri gây ra.
Vi khuẩn E. ictaluri gây bệnh mủ gan xâm nhập vào cá từ môi trường nước qua da; qua mang cá và bằng đường thức ăn.
Cá bệnh bỏ ăn, bơi lờ đờ trên mặt nước, bên ngoài thân cá bình thường hoặc xuất huyết; mổ ra bên trong gan, thận, tỳ tạng có nhiều đốm trắng (như đốm mủ). Đó là biểu hiện bệnh lý đặc trưng nhất của bệnh mủ gan. Ngoài ra, một số cá bệnh khác có màu sắc nhợt nhạt; số lượng cá chết hằng ngày khá cao và tỷ lệ tăng dần.
Phân bố bệnh
Bệnh thường xảy ra nhiều vào mùa mưa lũ kéo dài đến mùa khô. Thời điểm phát triển bệnh và mức độ thiệt hại khác nhau theo từng năm.
E.ictaluri có thể nhiễm cho cá bằng hai đường khác nhau. Vi khuẩn trong nước có thể, qua đường mũi của cá xâm nhập vào cơ quan khứu giác; và di chuyển vào dây thần kinh khứu giác, sau đó vào não (Miyazaki và Plumb 1985; Shotts và ctv,1986). Bệnh lan rộng từ màng não đến sọ và da. E. ictaluri; cũng có thể xâm nhiễm qua đường tiêu hoá qua niêm mạc ruột vào máu gây nhiễm trùng máu (Shotts và ctv,1986). Bằng đường này thì vi khuẩn vào mao mạch trong biểu bì gây hoại tử và mất sắc tố của da. Cá da trơn còn nhiễm E.ictaluri qua đường miệng gây nhiễm khuẩn ruột. Bệnh tiến triển gây viêm ruột, viêm gan; và viêm cầu thận trong vòng 2 tuần sau khi nhiễm bệnh ( Shotts và ctv, 1986).
Bệnh tích và khả năng lây lan
Đối với cá bệnh trên gan, thận, tỳ tạng xuất hiện nhiều đốm trắng tròn; đường kính khoảng 1 – 3 mm khắp bề mặt và cả bên trong cơ quan. Những đốm trắng này có chứa dịch hơi đặc. Khi cấy những đốm trắng này lên môi trường thạch sau 24 giờ thấy xuất hiện các khuẩn lạc rất ròng.
Tốc độ lây lan của bệnh gan thận mủ rất nhanh. Khi có mầm bệnh xâm nhập khoảng 3 – 4 ngày; toàn bộ cá trong ao đều bị nhiễm bệnh. Do đó, cần có biện pháp phòng bệnh tích cực. Xác cá chết phải chôn và xử lý vôi bột để hạn chế mầm bệnh lây lan. Không dùng cơ quan nội tạng, máu, mủ; và các sản phẩm phụ của cá để chế biến làm thức ăn trở lại cho cá; bởi mầm bệnh sẽ tồn tại lâu trong môi trường nước; và phát tán vi khuẩn gây bệnh sang khu vực nuôi cá khác gây thành đại dịch.
Phòng bệnh mủ ở gan cá hiệu quả
Để chủ động phòng bệnh, ngăn chặn mầm bệnh xâm nhập và lây lan vào hệ thống nuôi cá tra trong vùng; các hộ nuôi cá cần có ao lắng lọc trước khi bơm nước vào ao nuôi. Định kỳ 7 – 10 ngày xử lý nước ao nuôi để diệt vi khuẩn; virus gây bệnh trong ao bằng cách dùng vôi nông nghiệp CaCO3; liều lượng 2 – 3 kg/100 m2 tạt ao hoặc các loại thuốc sát trùng hiệu quả cao như BKC, Vime-Protex, Vime-paracide.
Trị bệnh mủ ở gan cá
Đối với cá con
– 1lít Forfish + 1 lít Vime-Fenfish 2000 dùng cho 20 tấn cá liên tục trong 7 ngày.
– Cá 1 – 1,5 cm (25 – 80 con/kg): 2 lít thuốc hợp cộng/3 – 4 tấn thức ăn cho 5.000 – 1.600 thiên cá.
– Cá từ trên 1,5 – 2 cm (70 – 30 con/kg): 2 lít thuốc hợp cộng/2 – 3 tấn thức ăn dùng cho 1.400 – 600 thiên cá.
– Cá từ 2,5 cm (> 65 g/con): 2 lít thuốc hợp cộng/600 kg – 1 tấn thức ăn dùng cho 20 tấn cá.
Cách trộn thuốc: Hòa tan 10 lít Vime-Fenfish 2000 với 20 lít nước rưới lên thức ăn, 15 phút sau hòa 1 lít Forfish vào 20 lít nước này tưới đều lên thức ăn (Cần nhớ 1 bao thức ăn 40 kg cần 7 – 7.5 lít nước có pha thuốc).
– Khi dùng thuốc được 3 – 5 ngày, bổ sung thêm Sorpherol + Vitamin C Antistress 5 – 7 ngày để giúp cá mau hồi phục.
Đối với loại cá lớn
– 1 lít Forfish + 2 kg Amoxi concentrate dùng cho 20 tấn cá (hoặc trộn với 600 kg – 1 tấn thức ăn) liên tục 5 – 7 ngày.
Cách trộn thuốc: Hòa tan 2 kg Amoxi concentrated với 20 lít nước rưới lên thức ăn, 15 phút sau hòa 1 lít Forfish vào 20 lít nước này tưới đều lên thức ăn (Cần nhớ 1 bao thức ăn 40 kg cần 7 – 7.5 lít nước có pha thuốc).
Khi cá ăn mạnh trở lại, bổ sung thêm Sorpherol + Vitamin C Antistress hoặc Prozyme for export fish để giúp cá mau hồi phục.
Tuy việc điều trị bệnh gan thận mủ bằng kháng sinh; mang lại hiệu quả cao nhưng theo kinh nghiệm của nhiều người nuôi cá, việc điều trị bệnh mủ gan trên cá tra tốn rất nhiều thời gian và tiền bạc, nhất là bệnh cứ lặp lại sau 2 – 3 tuần điều trị. Do vậy, người nuôi cần chủ động phòng bệnh cho cá bằng cách tăng sức đề kháng, tăng dinh dưỡng bằng các sản phẩm Vitamin C Antistress, Prozyme, Vime-Glucan, Glusome 115…
