Khi đường máu bị tiên mao trùng Trypanosoma evansi ký sinh, các loài gia súc lớn như trâu, bò, ngựa sẽ mắc phải căn bệnh cùng tên là tiên mao trùng. Nếu bò mắc phải căn bệnh này thì nó sẽ bị thiếu máu, cơ thể suy nhược dần rồi tử vong. Và bệnh này ở bò tuy không lây sang con người nhưng nó có thể lây truyền sang cho các gia súc bằng con đường gián tiếp là ruồi và mòng. Điều đó không những nguy hại đến sức khỏe của đàn bò mà còn làm giảm lợi nhuận thu được của người nuôi. Chính vì vậy, chúng ta phải có những cẩm nang trị bệnh tiên mao trùng cho bò một cách hiệu quả mà an toàn nhất có thể.
Mục lục
Khái quát chung về bệnh tiên mao trùng
Bệnh tiên mao trùng là bệnh ký sinh trùng đường máu thường gặp nhất ở gia súc lớn. Ngoài ra còn 2 bệnh ký sinh trùng đường máu khác. Đó là bệnh do biên trùng và bệnh do lê dạng trùng. Tuy nhiên, bệnh phổ biến gây hại cho trâu, bò, ngựa là bệnh tiên mao trùng. Bệnh do Trypanosoma evansi gây ra.
Về biểu hiện triệu chứng của 3 bệnh đều gây thiếu máu. Các bệnh làm suy nhược ở trâu, bò có thể dẫn tới tử vong và cách điều trị cũng tương tự nhau. Do vậy trong tài liệu này chỉ đề cập đến bệnh tiên mao trùng. Tiên mao trùng Trypanosoma evansi là nguyên nhân gây bệnh ở trâu, bò, ngựa và một số thú rừng (bò rừng, trâu rừng, hươu, nai…).
Tiên mao trùng sinh sản theo phương thức phân đôi và theo cấp số nhân nên khi xâm nhập vào ký chủ. Nó tăng số lượng rất nhanh trong máu. Sự lây truyền tiên mao trùng từ trâu ốm sang trâu khoẻ nhờ các loài mòng hút máu họ Tabanidae và các loài ruồi hút máu thuộc họ phụ Stomoxydinae. Ruồi, mòng hút máu từ trâu ốm, vòi hút có tiên mao trùng. Khi hút máu trâu bò bệnh, sẽ truyền mầm bệnh sang trâu, bò khoẻ. Sự lây truyền này mang tính chất cơ giới.
Dịch tễ của bệnh tiên mao trùng
Trong tự nhiên, tiên mao trùng ký sinh hầu hết ở các loài thú nuôi và thú hoang. Phổ biến là trâu, bò, ngựa, trâu bò rừng, hươu, nai, voi, hổ, báo, sư tử… Nhưng nó không lây sang người. Trâu bò mọi lứa tuổi đều nhiễm tiên mao trùng và đều phát bệnh. Bệnh có thể dẫn đến tử vong hoặc suy nhược thiếu máu.
Mùa lây lan thường xảy ra trong các tháng nóng ẩm, mưa nhiều từ tháng 4 đến tháng 9. Vì thời gian này các điều kiện sinh thái thuận lợi cho loài ruồi, mòng phát triển. Chúng hoạt động hút máu súc vật và truyền tiên mao trùng. Từ cuối mùa Thu, qua mùa Đông đến đầu mùa Xuân, trâu bò nhiễm tiên mao trùng phải sống trong điều kiện thời tiết lạnh. Thức ăn xanh thiếu nên sức đề kháng giảm và hay phát bệnh nặng.
Những triệu chứng bệnh xuất hiện ở bò
Trong thời gian ký sinh ở bò, tiên mao trùng gây ra hai tác hại. Bằng phương thức thẩm thấu, chúng lấy các chất dinh dưỡng (đạm, đường, chất béo, chất khoáng..) từ máu của bò. Điều đó làm cho bò ngày càng gầy yếu, thiếu máu, giảm năng suất sữa, giảm sức đề kháng, suy kiệt và chết. Tiên mao trùng tiết ra độc tố, độc tố tác động lên thần kinh trung ương. Nó gây rối loạn trung khu điều nhiệt, làm con vật sốt cao và những cơn sốt gián đoạn. Độc tố tác động phá hủy hồng cầu và ức chế cơ quan tạo máu, làm bò thiếu máu trầm trọng và suy nhược dần.
Ngoài ra, độc tố còn tác động lên hệ thống tiêu hóa. Nó gây ra hội chứng ỉa chảy. Con vật bị bệnh thể hiện các triệu chứng chủ yếu như sốt cao 40-41oC. Các cơn sốt gián đoạn không theo quy luật nào. Con vật đi vòng tròn, run rẩy từng cơn. Trâu bò bệnh bị thiếu máu và suy nhược suốt trong quá trình bị bệnh. Một số trâu bò bị viêm kết mạc và giác mạc mắc biểu hiện mắt đỏ. Niêm mạc mắt sưng đỏ và chảy dử liên tục. Khoảng 30% trâu bò bệnh có biểu hiện viêm ruột ỉa chảy kéo dài sau những cơn sốt.
Cách điều trị tiên mao trùng
Dùng Naganin, Azidin và Trypamidium để điều trị. Naganin tiêm tĩnh mạch, Azidin và Trypamidium có thể tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp với liều lượng theo chỉ dẫn của nhà sản xuất. Trước khi phun thuốc người lao động phải mang áo quần bảo hộ và mang khẩu trang, dụng cụ thiết bị phải được vệ sinh sạch sẽ. Bệnh thường xẩy ra ở vùng miện núi, bệnh này còn có tên là bệnh ngã nước trâu bò.
